بررسی نقش نمادین درخت زندگی در دوران تاریخی با توجه به مستندات باستان شناختی

در نگاه اساطیری و دینی ملل مختلف، انسان با درختی مقدس و گیاهی نمادین به زندگی وارد می شود. به بیانی دیگر، انسان روییدنی ست، همچون درخت. انسان نخستین در اساطیر ایرانی از درون ریواسی می روید که دو نیمه می شود و جفت نرینه و مادینه بشری را می سازد. در نگاه دینی، زندگی بشر از باغ بهشت شروع می شود و با نزدیک شدن به درخت ممنوعه و خوردن میوه آن، در زمین خاکی ادامه می یابد و در آخرت نیز در همان باغ موعود به جاودانگی می رسد. درخت ممنوعه یا زندگی که در مرکز واقع شده، مظهر باززایی و بازگشت به کمال آغازین، محور کیهانی، وحدانیت، هستی پایدار و فناناپذیری می باشد. این درخت رمزآمیز که با خلقت بشر بافته شده در بستر ادیان، اساطیر، ادبیات و تمدن های گوناگون تبلور یافته و تصویرش زینت بخش دست آفریده های هنری از دیرباز تاکنون گردیده است. آن چه در این نوشتار بدان پرداخته شد تحلیل و مطالعه ای است پیرامون مفاهیم این انگاره و تبیین ساختاری تصویری موجود در آن، فاصله زمانی ماد تا ساسانی که به واسط? تعدد و تنوع نمونه-های به جا مانده می باشد و نتایج نشان گر آن است نقش اصیل و ماندنی درخت زندگی که جای در تاریخ و هنر دیرینه ایران زمین دارد از یک سو با کهن آیین ها، بازگویی اسطوره آفرینش، اساطیر شهریارانی همچون گیلگمش و اساطیر گیاهان پیوندی ناگسستنی دارد، از سویی دیگر در تقدس محصول و یمن جویی گیاهان سبز تجلی می یابد و به نیکی بر اهمیت عناصر کشاورزی و گیاهی در نگاه مردم (کشاورز و دامدار) دلالت می کند . واژگان کلیدی: درخت مقدس، درخت ممنوعه، درخت زندگی، اسطوره، نماد